این متن از منابع موجود در سایت نگاه کردن به کار دانش‌آموز که در کتابی به همین نام هم آمده، ترجمه شده است.
پروتکل گفتگویی چیست؟
پروتکل‌ها مجموعه راهبردهایی برای گفتگو هستند. وجود ساختاری که همه از آن آگاهند و روی به کار بردنش توافق کرده‌اند، اجازه می‌دهد نوع به خصوصی از گفتگو اتفاق بیفتد؛ نوعی که معمولا افراد عادت به داشتنش ندارند.
پروتکل‌ها ابزارهایی برای ساخت مهارت‌ها و فرهنگ لازم برای کار مشارکتی هستند. بنابراین استفاده از پروتکل‌ها با ایجاد مشارکت واقعی در گروه، اغلب منجر به ایجاد اعتماد در جمع می‌شود.
چرا از پروتکل استفاده کنیم؟
پروتکل‌ها ساختاری ایجاد میکنند که باعث می‌شود افراد برای پرسیدن سوال‌های چالش‌برانگیز از یکدیگر احساس امنیت کنند. همین طور کمک میکنند اطمینان حاصل کنیم حدی از انصاف و برابری در مورد چگونگی پرداختن به مسئله برای افراد مختلف رعایت شده است. مثلا ارائه دهنده فرصت این را دارد که نه تنها در مسیر توصیف یک موضوع یا یک مسئله شخصا دوباره روی آن فکر کند، بلکه گستره‌ای از پرسش‌های تأمل‌برانگیز از سوی همکارانش دریافت می‌کند و می‌تواند نظرات و ایده‌های گوناگونی را بشنود. پروتکل‌ها نه تنها فضایی برای گوش دادن ایجاد میکنند بلکه به ارائه‌دهنده اجازه می‌دهند به جای این که مدام در حال پاسخ‌گویی باشد، در صورت نیاز فقط گوش کند.
بسیاری کسانی که در مدارس کار میکنند می‌گویند اصل ماجرا «وقت داشتن» است و وقت همان چیزی است که به نظر می‌رسد هیچ‌کسی ندارد. پروتکل‌ها امکان بهترین استفاده از همان مقدار وقتی را که افراد دارند فراهم میکنند.
در نهایت باید به خاطر داشته باشیم هدف، خوب اجرا کردن پروتکل نیست؛ بلکه پروتکل‌ها فقط ابزارهایی هستند تا کمک کنند گفتگوهایی عمیق و متفکرانه درباره‌ی یاد دادن و یاد گرفتن داشته باشیم.
یک پروتکل معمول چگونه است؟
یک پروتکل «معمول» برای بررسی کار دانش‌آموز این گونه است: گروه کوچکی از معلمان و/ یا مدیران و مشاوران در یک دایره دور هم می‌نشینند. یکی از معلمان (معلم ارائه‌دهنده) نمونه یا نمونه‌هایی از کار دانش‌آموزانش را برای ارائه آورده است. تسهیل‌گر گفتگو را بر اساس راهبردها و دستورالعمل‌های پروتکل هدایت می‌کند. در پروتکل زمان مشخص برای مقاصد مختلف معین شده است که این مقاصد می‌توانند شامل پرسیدن یک سوال مرکزی، ارائه‌ی زمینه آموزشی یا استاندارهای مربوط به کار دانش‌آموز، توصیف کار دانش‌آموز، پرسیدن سوال‌های شفاف‌ساز، پرسیدن سوال‌های کاونده، ارائه‌ی بازخورد، بازاندیشی روی بازخورد و غیره شود. پروتکل ممکن است از چهل و پنج دقیقه تا یک ساعت و نیم طول بکشد.
چند پروتکل گفتگویی
در زیر شرح مختصری از چند پروتکل پرکاربرد برای گفتگو آمده است. با کلیک روی هر عنوان می‌توانید هر پروتکل را به طور کامل و با جزئیات مطالعه کنید و مورد استفاده قرار دهید. گروه‌های مختلفی از معلمان در طول زمان پروتکل‌های مختلفی با توجه به نیازهای گروه خودشان طراحی کرده‌اند که در اینجا لیست نشده‌اند. ضمنا این لیست تنها به پروتکل‌های گفتگویی می‌پردازد و به پروتکل‌های مشاهده‌ای اشاره نمی‌کند.
ارزیابی مشارکتی
این پروتکل که توسط Project Zero دانشگاه هاروارد تهیه شده استِ، ساختاری برای گروه معلمان فراهم می‌کند تا از نزدیک و با دقت به کار کودکان نگاه کنند، آن را توصیف کنند، درباره‌اش سوال بپرسند، و کاربردهای عملی برآمده از بحث را برای کلاسشان بررسی کنند. در سمینار ارزیابی مشارکتی توصیف زمینه‌ی کار دانش‌آموز (سن، وضعیت تحصیلی، وضعیت خانوادگی، نوع تکلیف، …) عمدا عقب انداخته می‌شود تا فارغ از پیش‌فرض‌ها شرکت‌کنندگان در ابتدا وقت کافی برای توصیف کار و پرسیدن سوالاتشان داشته باشند. تسهیل‌گری باتجربه شرکت‌کنندگان را در مراحل کار هدایت می‌کند.
مشورت
فرآیند پروتکل مشورت به طور معمول توسط گروه کوچکی از معلمان به کار گرفته می‌شود تا عمیقا با موضوعات و مسائلی مربوط به یاددهی و یادگیری درگیر شوند. یک معلم مسئله، موضوع، یا سوالی را که پاسخ به آن به هیچ‌وجه ساده نیست به گروه می‌آورد؛ درباره‌ی آن موضوع به دقت صحبت می‌کند، و با دقت به حرف‌های اعضای گروه درباره‌ی آن گوش می‌دهد. در این مورد نیز کار دانش‌آموز به عنوان کلیدی‌ترین داده برای فهم مسئله در اختیار حاضران قرار می‌گیرد. در این فرآیند قابل قبول است که یکی از معلمان علاوه بر نقش شرکت‌کنندگی، تسهیل‌گری بحث را هم بر عهده بگیرد.
تحلیل موفقیت
این پروتکل ساخت‌گرا ابزاری برای خودارزیابی معلم در اختیارش قرار می‌دهد تا ایده‌هایی نو خلق کند و تلاشی را که برای کارش می‌کند عمق بخشد. یکی از معلمان نمونه‌ای از بهترین کارهای خودش را به دیگر معلمان ارائه می‌کند. کار معلم گستره‌ای از فعالیت‌های معلم را در برمی‌گیرد و می‌تواند یک طرح درس، یک شیوه‌ی بازخورد، یک مداخله‌ی آنی یا هر کار دیگری باشد که توسط او انجام شده است. معلمان دیگر با بررسی کار معلم ارائه‌دهنده سعی میکنند شاخص‌هایی از کار را بیابند که آن را تبدیل به یک کار خیلی خوب می‌کند. همه‌ی معلمان سعی میکنند تعدادی از این ویژگی‌ها را انتخاب کنند و در کار آینده‌ی خودشان بازنمایند. ممکن است بعدتر تصمیم بگیرند که نتیجه‌ی آن را برای پروتکل دیگری به گروه بیاورند.
کوک کردن
این پروتکل به منظور ارائه‌ی بازخورد به معلمان در فرآیند ارزیابی طراحی شده است. یک معلم یا گروهی از معلمان نمونه یا نمونه‌هایی از کار دانش‌آموز و زمینه‌های آن کار (صورت فعالیت یا تکلیف، فرم ارزیابی، …) را معمولا همراه با یک سوال مرکزی که مایلند درباره‌اش بحث شود، مطرح میکنند. بعد از بررسی دقیق کار، در حالی که ارائه‌کننده در سکوت گوش می‌کند تا بتواند بعدا بر آنچه شنیده بازاندیشی کند، شرکت‌کنندگان بازخورد «گرم» و «سرد» درباره‌ی کار می‌دهند. این پروتکل می‌تواند توسط کسی از درون یا بیرون گروه تسهیل‌گری شود.