این نوشته قسمت دوم از مجموعه طرحدرسهای فصل زیستگاه کتاب علوم چهارم دبستان است. قسمت اول را در اینجا و قسمت صفر یا توضیحات اولیه دربارهی این مجموعه طرح درس را میتوانید در اینجا بخوانید.
در قسمت قبل بچهها با ویژگیهای موجودات زنده آشنا شدند. در این قسمت میخواهیم بچهها به شکلی که هر یک از این ویژگیها در زندگی گیاهان و جانوران به خود میگیرد دقت کنند و در دو ویژگی تغذیه و حرکت نیز بیشتر دقیق خواهیم شد. این قسمت از سه مرحله تشکیل شده است:
۱. ویژگیهای موجودات زنده: گیاهان و جانوران
۲. ویژگی «حرکت» در جانوران و گیاهان
۳. ویژگی «تغذیه» در جانوران و گیاهان
۴. ویژگیهای موجودات زنده: گیاهان و جانوران
منظور از حرکت در گیاهان که مانند جانوران حرکت نمیکنند چیست؟ تغذیه، تولید مثل، تنفس و رشد در گیاهان و جانوران چه تفاوتها و شباهتهایی دارند؟ اینها سوالاتی هستند که پاسخ به آنها برای بچهها آسان نیست. پیش از این که وارد جزئیات تغذیه و حرکت شویم، خوب است توجه بچهها به این ویژگیها و تفاوتها و شباهتهای آنها در گیاهان و جانوران جلب شود.
در صورت امکان، خوب است که این کاربرگ ابتدا به صورت فردی انجام شود و بعد پاسخها در گروههای کوچک به اشتراک گذاشته شود.
۵. ویژگی «حرکت» در جانوران و گیاهان
گیاهان و جانوران به چه شکلهایی حرکت میکنند؟ به چه دلایلی این کار را میکنند؟ کمک به کودکان برای پیدا کردن پاسخهایی به این دو سوال، هدف اصلی این جلسه است. بعد از این که هر کس به مشاهدات قبلی خودش اندیشید (یا در صورت امکان، مشاهداتی را در طبیعت انجام داد) ویدیوی حرکت در جانوران و ویدیوی حرکت در گیاهان ورودی فکری جدیدی تامین میکند.
در این قسمت هم ترتیب ابتدا فردی و بعد گروهی میتواند مفید باشد. در قدم آخر از این مرحله بازگشتی به کاربرگ مرحلهی ۴ را داریم که پیش از انجام آن خوب است فرصتی فراهم کرد تا با ارائهی گروهی، گالری، یا هر روشی که شرایطش وجود دارد، بچهها در جریان پاسخ تمام همکلاسیهایشان (فراتر از اعضای گروه خود) قرار بگیرند.
۶. ویژگی «تغذیه» در جانوران و گیاهان
گیاهان و جانوران به چه شیوههایی غذای خود را تامین میکنند؟ در این مرحله هم ابتدا بچهها روی مشاهداتی که در همان جلسه یا از قبل داشتهاند بازاندیشی میکنند و بعد ویدیویی میبینند که باعث میشود به مواردی دیگر هم فکر کنند. ویدیوی تغذیه در جانوران به طور مشخص به جانوران میپردازد. ویدیوی دیگر این قسمت ویدیوی نیازهای موجودات زنده است، که اشاره به شیوههای مورد استفادهی گیاهان و جانوران برای تامین غذا و آب و تنفس دارد. در این ویدیو برای نخستین بار به ارتباطات بین موجودات زنده در فرآیند تامین این نیازها هم اشاره میشود و هدف از آن در این مرحله ایجاد آمادگی فکری برای مرحلهی بعدی است که به کل به این موضوع میپردازد.
این که کدام مرحله فردی و کدام گروهی باشد باز هم به کلاس و شرایط بستگی دارد. مثلا اگر زمان کافی وجود داشته باشد خوب است در هر مرحله اول هر کس مشاهدات شخصی خود را ثبت کند و بعد آن را با کمک گروهش کامل کند. اینجا هم پیش از قدم آخر که بازگشت به کاربرگ مرحلهی ۴ را داریم، استفاده از ظرفیت تمام کلاس برای گسترده کردن طیف پاسخها میتواند مفید باشد.